مادران تاریخ
خديجه كبري(سلام الله علیها)
حضرت خديجه كبرى سلام الله عليها دختر خويلد بن اسدبن عبدالعزى نخستين همسر رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم ، از زنان شريف، اصيل و نامدار عرب و اسلام مى باشد. وى با اين كه در عصر جاهليت، در مكه معظمه ديده به جهان گشود و در آن شهر قبيله گرا و طايفه مدار رشد و كمال يافت، در عفت، نجابت،طهارت، سخاوت، حسن معاشرت، صميميت، صداقت، مهر و وفا با همسر، كم نظير بود و وى رادر آن عصر، طاهره و سيده نساء قريش مى خواندند و در اسلام يكى از چهار بانويى كه برتمام بانوان بهشت فضيلت و برترى دارند، شناخته شد و جز دختر ارجمندش حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها ، هيچ بانويى اين مقام و فضيلت را نيافت. حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم كه پيش از بعثت، بنا به سفارش عمويش ابوطالب عليه السلام در يكى ازسفرهاى كارگزاران خديجه شركت كرد و سود فراوانى نصيب وى نموده بود، علاقه خديجه رابه خويش جلب و زمينه ازدواج با وى را فراهم كرد. خديجه كبرى سلام الله عليها در چهل سالگى با امين قريش، حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم كه در سنّ بيست وپنج سالگى بود ازدواج كرد
مريم(سلام الله علیها)
حضرت مریم از زنان بزرگوار و از شخصیت‌های برجسته جهان بشریت است. او مادر پیامبر بزرگ خداوند، حضرت عیسی علیه السلام، بود. حضرت مریم از کودکی در تحت تربیت انسان های والا و مربیان شایسته قرار داشت. در دین اسلام حضرت مریم از جمله زنانی است که به مقام کمال و مطلوب انسانی دست یافته است. در قرآن کریم بارها از این بانوی بزرگ سخن به میان آمده و پاکدامنی و عفت و حیا و ایمان و فضایل برجسته اخلاقی او تأیید شده است. به عنوان نمونه در سوره تحریم آیه ۱۲ او به عنوان نمونه و الگو برای تمام مومنان معرفی شده و پاکدامنی و طهارت او گوشزد شده است. حضرت مریم دختر عمران و از نسل حضرت داود است. مریم حضرت عیسی علیه السلام را به دنیا آورد، او را به آغوش کشید و به سوی قومش روانه شد. مردم با دیدن او و فرزندش، گفتند: ای خواهر هارون! چیز عجیبی است. نه پدرت مرد بدکاری بود، نه مادرت زن فاسدی.» حضرت مریم به نوزادش اشاره کرد. گفتند:« با نوزادی که در گهواره است چگونه سخن بگوییم
آسيه(سلام الله علیها)
آسیه همسر شخص طغیان گر و سركشی بود به نام فرعون، كه در رأس گروهی به نام قبطیان، صاحب قدرت و شوكت بوده و در سرزمین مصر حکومت میکرد؛ اما خودش فردی مؤمن به رسالت حضرت موسی(علیه اسلام) بود؛ پیامبری که مأمور شد به سراغ فرعون برود و وی را به دین توحید دعوت نماید و از ظلم و جنایت به مردم بیگناه بازدارد؛ پس آسیه در اولین اعلان رسالت و اعجاز حضرت موسى پیامبر الوالعزم الهی برای فرعون، به او ایمان آورد؛ یعنی هنگامی كه عصای حضرت به مار عظیمی تبدیل شد و سحر ساحران فرعون را بلعید، به پیامبری ایشان یقین پیدا کرده و ایمانش را نسبت به حضرت موسی آشکار نمود. در روایتى از رسول خدا –صلیالله علیه و آله- مىخوانیم:«أَفْضَلُ نِسَاءِالْجَنَّةِ أَرْبَعٌ: خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیلِدٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ(صلی الله علیه و آله) وَ مَرْیمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ آسِیةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ، إمْرَأَةُ فِرْعَوْن» «برترین زنان اهل بهشت چهار نفرند: “خدیجه” دختر خویلد و “فاطمه” دختر محمد(صلی الله علیه و آله) و “مریم” دختر عمران و “آسیه” دختر مزاحم، همسر فرعون.» اخلاص و ایمان آسیه به حدی بود که خدای تبارک در قرآن کریم ایشان را به عنوان الگو و اسوهای برای همهی مؤمنان از زن و مرد معرفی نموده و وی را در اسوه بودن همسنگ حضرت مریم، مادر حضرت عیسای مسیح قرار داده است.
سوده همدانی(سلام الله علیها)
«سوده همدانی» از شیعیان امام علی(علیه اسلام) بود، در جنگ صفین برای تشجیع(ترغیب شجاعتشان) سربازان و فرزندان دلاورش، اشعار حماسی می‌خواند، که سخت بر معاویه گران آمد و نام او را ثبت کرد.روزگار گذشت و امام علی علیه‌السلام به شهادت رسید، و فرماندار معاویه بسر بن ارطاة، بر شهر همدان مسلط گشت، و هر چه می‌خواست انجام میداد، و کسی جرئت اعتراض یا مخالفت را نداشت سرانجام سوده، سوار بر شتر به دربار معاویه در شام رفت، و از قتل و غارت و فساد فرماندار به معاویه شکایت کرد.معاویه او را شناخت و سرزنش کرد، و گفت:یاد داری که در جنگ صفّین چه می‌کردی؟ حال دستور می‌دهم تو را سوار بر شتری برهنه تحویل فرماندارم بدهند تا هر گونه دوست دارد، با تو رفتار کند؟سوده، در حالی که اشک می‌ریخت این اشعار را خواند:صلّی الاله علی جسم تضمّنه قبر فاصبح فیه العدل مدفوناً،قد حالف الحق لا یبغی بد بدلا فصار بالحق و الایمان مقروناً
ام سلمه(سلام الله علیها)
هند دختر ابوامیة بن مغیرة که به أُمّ سَلَمه شناخته می‌شود و از همسران پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) که ام المومنین خوانده شده‌اند.او با پذیرش اسلام، در سال‌های نخستین بعثت پیامبر، در زمره اولین مسلمانان در آمد و به دستور پیامبر همراه با عده‌ای از مسلمانان به سرپرستی جعفر بن ابیطالب به حبشه مهاجرت کرد .او که قبل از پیامبر ازدواج کرده بود در سال چهارم هجری پس از وفات شوهرش به عقد پیامبر در آمد. اکثر مورخان، تاریخ رحلت ام سلمه را بعد از واقعه عاشورا دانسته‌اند. ام سلمه همواره در همراهی اهل بیت می کوشید بنابر روایات، ام سلمه پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله) یکی از مدافعان اهل بیت (علیه‌السلام) به شمار می‌رفت، چنانکه از حضرت فاطمه علیهاالسلام در برابر انکار دیگران نسبت به میراث پیامبر (صلی الله علیه و آله) دفاع کرد و در آن سال خود از عطاء محروم ماند. محبت او به اهلبیت تا بدانجا بود که تربیت امام حسین (علیه اسلام) -در دوران کودکی- به او محول شده بودوحتی در دوران یزید پس از شهادت حضرت امام حسین (علیه اسلام)، به عزاداری پرداخت.
سمیه(سلام الله علیها)
سُمَیِّه، مادر عمار یاسر، از زنانی است که برای تاریخ اسلام بااهمیت قلمداد می‌شود. منابع اسلامی می‌گویند که او پس از گرویدنش به دین اسلام، با سختی زیادی روبه‌رو شد. این منابع از او به عنوان اولین بانوی شهید اسلام یاد می‌کنند. هنگامی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)به پیامبری برگزیده شد و آیین اسلام را به طور ناآشکارا وارد مکه نمود، یاسر و سمیه و فرزندشان عمار که در آن هنگام، جوانی رشید و قوی بود، جزو نخستین نفراتی بودند که به دین اسلام گرویدند و تمام خطرات احتمالی را با جان و دل پذیرا شدند. آنان روزی که مرکز تبلیغاتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، خانه «ارقم‌بن ابی الارقم» بود، اسلام آوردند. روزی که دشمنان اسلام از ایمان آن‌ها آگاه شدند، در آزار و شکنجه آنان کوتاهی ننمودند.با اسلام آوردن این خانواده و پذیرش آیین توحید و یکتاپرستی و نفی و طرد کفر و شرک، آزار و اذیت‌ها و شکنجه‌های کفار قریش نسبت‌به آن‌ها آغاز شد و روز به روز فزونی می‌یافت و شدت می‌گرفت.
ماریه (سلام الله علیها)
ماریه که برخی وی را دختر شمعون دانسته اند به دست رسول گرامی(صلی الله علیه و آله) مسلمان شد و حضرت وی را به عنوان هسمر خود برگزید و خواهرش سیرین را به ازدواج حسان بن ثابت شاعر و ادیب معروف در آورد که از وی دارای فرزندی به نام عبدالرحمن گردید. ماریه که شاید بتوان گفت همان نام مریم می باشد از قبیله «قبطیه» درمصر می باشد و لذا به «ماریه قبطیه» معروف است. در وصف ماریه نوشته اند: «کانت بیضاء جعده جمیله؛ او سفید نیکو و دارای موهای مجعد و پیچیده بود» که باعث اعجاب و شگفتی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) گردید، او پس از اینکه مسلمان شد انسانی شریف، متدین و مقید به آداب دینی بود. ماریه قبطیه بسیار مورد توجه و احترام پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بوده، او در جمع همسران رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) بعد از حضرت خدیجه(علیه اسلام) دومین خانمی بود که از آن حضرت صاحب فرزند شد و همین نیز حساسیت دیگران را برانگیخت و افرادی آشکارا به او رشک می بردند و از سر حسادت به ناروا او را متهم می کردند!!
فضه(سلام الله علیها)
فضه نوبیه، کنیز حضرت زهرا(سلام الله علیها) که پیامبر(صلی الله علیه و آله) او را به این نام خواند. نام او در روایات مرتبط با ولادت حسنین، ماجرای نزول آیه اطعام و شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها) آمده است. فضه بعد از حضرت فاطمه(سلام الله علیها) دو ازدواج داشته است. از ویژگی‌های او، سخن گفتن با آیات قرآن و دانستن علم کیمیاست. گفتهاند در واقعه کربلا نیز حضور داشته است. حضرت علی (علیه اسلام) هنگام دعوت به وداع فرزندان خود با پیکر مادر، فضه را هم خطاب قرار داده و گفته است: «یا أُمَّ كُلْثُومٍ یا زَینَبُ یا سُكَینَةُ یا فِضَّةُ یا حَسَنُ یا حُسَینُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّكُم»؛ ای ام کلثوم، ای زینب، ای سکینه، ای فضه، ای حسن، ای حسین، بشتابید و با مادرتان وداع کنید. علی(علیه اسلام) او را به همسری ابوثعلبه حبشی درآورد. فضه، از او یک پسر به دنیا آورد. بعداز مرگ ابوثعلبه، فضه با ابوملیک غطفانی ازدواج کرد و پس از این ازدواج پسرش از ابوثعلبه از دنیا رفت. فضه از ابوملیک دارای فرزندانی شد،دختری به نام شهره بنت مسكه بنت فضّه که کرامتی هم برای او نقل می‌کنند، از نوادگان اوست
فاطمه بنت اسد(سلام الله علیها)
فاطمه بنت اسد (۵۵ سال قبل هجرت ـ ۴ق)، مادر امام علی(علیه اسلام)، همسر ابوطالب و از زنانی که جزو اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) به شمار می‌روند. او، یازدهمین فردی (و در میان زنان، دومین زن) است که مسلمان شد و اولین زنی که با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بیعت کرد. از پیامبر(صلی الله علیه و آله) سخنانی درباره فاطمه بنت اسد نقل شده که نشان از جایگاه ویژه او نزد آن حضرت دارد. مقبره فاطمه بنت اسد در قبرستان بقیع مدینه است. ابن جوزی می‌گوید که فاطمه بنت اسد در سال چهارم هجری و در مدینه از دنیا رفت؛ اما اگر طبق روایات، او اولین زنی باشد که پس از نزول آیه ۱۲ سوره ممتحنه با پیامبر (صلی الله علیه و آله) بیعت کرده، و با توجه به اینکه فتح مکه در سال ۸ هجری رخ داده است، سخن ابن جوزی نمی‌تواند درست باشد.رسول خدا(صلی الله علیه و آله) با پیراهن خودش او را کفن کرد و فرمود: «جبرئیل به من خبر داد که او اهل بهشت است و خداوند به هفتاد هزار فرشته امر کرده که بر او نماز بخوانند.» سپس بر بدن فاطمه نماز میت خواند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تشییع جنازه او شرکت کرد تا به قبرش در قبرستان بقیع رسید.
زینب (سلام الله علیها)
حضرت زینب (سلام الله علیها)(۵ یا ۶ق.- ۶۲ق.) دختر امام علی(علیه اسلام) و حضرت زهرا(سلام الله علیها). او همسر عبدالله بن جعفر بود و در واقعه کربلا در کنار برادرش امام حسین(علیه اسلام) حضور داشت. با پایان یافتن جنگ، وی و دیگر بازماندگان کاروان امام(علیه اسلام) به اسارت درآمدند و به کوفه و از آنجا به شام برده شدند. خطبه حضرت زینب در کوفه و سپس در شام (در مجلس یزید)، معروف است. او را به سبب مصیبت‌های فراوانی که دیده، اُمّ المَصائب لقب داده‌اند. خنان و خطبه‌های وی در کوفه و همچنین در دربار یزید، که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او است. وی احادیثی از حضرت علی (علیه اسلام) و مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) نقل کرده است. محمّد بن عمرو، عطاء بن سائب، فاطمه بنت الحسین و دیگران از وی حدیث نقل کرده‌اند .زینب(سلام الله علیها) هنگام حضور امیرالمؤمنین (علیه اسلام) در کوفه برای زنان آنجا تفسیر قرآن ارائه میداد . سخنوری او برای شنوندگان یادآور خطبه‌های پدرش امیرالمؤمنین (علیه اسلام) بوده است.
نرجس خاتون (سلام الله علیها)
نرجس، مادر امام زمان(علیه اسلام) و بنابر نظر مشهور کنیز امام عسکری(علیه اسلام). برای وی نام‌هایی چون سوسن، صَقیل یا صِیقَل، حدیثه، ملیکه و ریحانه نیز ذکر شده است. از زندگانی نرجس اطلاعات چندانی در دست نیست و بیشترِ آنچه در منابع آمده، درباره ملیت و هویت اوست که گزارش‌های این زمینه نیز اختلاف‌های بسیاری دارند. برخی گزارش‌ها او را کنیزی پروش‌یافته در خانه حکیمه خاتون (عمه امام حسن عسکری) و برخی دیگر او را کنیزی سیاه‌پوست یا کنیزی اهل نوبه معرفی کرده‌اند. حدیثی نیز وجود دارد که مادر امام زمان را ملیکه (ملیکا) نوه پادشاه روم خوانده است که به اسارت مسلمانان درآمد. برخی ضعف‌ها مثل وجود راویان ناشناخته در سندِ این حدیث، و نقل داستان‌گونه آن موجب شده است علما این حدیث را معتبر ندانند. یکی از دلایل اختلاف بر سر نام و هویت مادر امام زمان را پنهانی‌بودن ولادت امام زمان دانسته‌اند.
